Troosten
Wie werkt in de zorg moet regelmatig troosten. Hoe doe je dat? Wat is troosten eigenlijk? Je kunt een arm om de schouder leggen. Je kunt een aai over de bol geven. Je kunt een kus op de wang geven. Dat troost. Je hebt troostknuffels, troostwoordjes, troostliedjes. Het kan een mens op andere gedachten brengen. Het kan even afleiden. Het kan even een glimlach tevoorschijn toveren. Maar geen enkele vorm van troost kan het verdriet of het verlies wegnemen. Ten diepste kan troost alleen maar het verdriet bevestigen: ‘Jij hebt even troost nodig, want je hebt verdriet.’
Troost is nooit een oplossing voor verdriet. Een middel om het verdriet of de reden van verdriet weg te poetsen. Het verlies wat onder het verdriet ligt, – en dat kan verlies van een partner zijn of een kind, of een vriend, verlies door overlijden, of door een scheiding of een al of niet gedwongen verhuizing, maar het kan ook verlies van fysieke en/of geestelijke mogelijkheden zijn door ziekte of leeftijd -, dat is gewoon keiharde realiteit. Die kun je niet wegpoetsen of oplossen, zodat het er niet meer is.
Wat is troosten dan? En hoe doe je dat? Onlangs verscheen er een speciaal nummer van het Filosofie-Magazine met 100 pagina’s vol diepere gedachten over deze vragen. Al een paar 1000 jaar buigen grote denkers zich hierover. En het laatste woord is ook met deze mijmering niet gezegd.
Ik gebruik zelf vaak de term ‘iemand tevoorschijn luisteren’. Een gesprek voeren is zo luisteren dat je de ander stimuleert om zijn eigen gevoelens en diepere gedachten te herkennen en verwoorden. Hoe vaak gebeurt het niet dat je wel ziet dat iemand verdrietig is, maar dat hij of zij niet kan zeggen waarover. Hoe vaak krijgen we als geestelijk verzorger niet een vraag om eens bij iemand langs te gaan omdat de persoon ergens mee zit, maar niet duidelijk is waarmee precies. Dan is het de kunst om iemand tevoorschijn te luisteren. Dat wil zeggen, zulke vragen te stellen, dat de ander als het ware vanzelf gaat ontdekken waar hij mee zit. Vaak is dat al genoeg om een gevoel van troost mee te geven. ‘Er is iemand die mij serieus heeft genomen’. Niet, ‘Ach mevrouwt, het komt allemaal wel goed.’ Nee, want meestal komt het niet meer goed. Het verlies is er en het verdriet daarover is er en heeft erkenning nodig. Troosten neemt verdriet niet weg. Troost bevestigt verdriet. Troost geeft de ander het gevoel dat het verdriet er mag zijn en dat hij of zij serieus genomen is. Daarna pas kun je samen denken en praten over een manier om boven het verdriet uit te kijken en een weg te vinden om met je verdriet verder te gaan.
In het genoemde Filosofie-magazine kwam ik de uitspraak tegen van de filosoof Thomas Hardy: ‘De weg naar het betere leven vereist een open blik op het ergste.’ Daarbij kan troost de helpende hand bieden.
“Kijk de traan in de ogen, voordat je hem wegpoetst.”
Augustus 2022 Gert Zomer
